Wstęp do zoofizjoterapii dla techników weterynarii

Zawód technika weterynarii w ostatnim czasie nabiera coraz większego znaczenia. Wraz z rozwojem weterynarii i rozszerzającym się zakresem usług weterynaryjnych zwiększa się również zakres obowiązków technika weterynarii. Personel średni, adekwatnie do swoich kompetencji wykonuje mnóstwo procedur lub asystuje w ich wykonywaniu, a wspomniany progres sprawia, że cały czas dochodzą nowe czynności i umiejętności. Mnogość specjalizacji weterynaryjnych sprawia, że również technicy weterynarii coraz częściej skupiają się na konkretnej dziedzinie jak np. asysta chirurgiczna, stomatologiczna czy anestezjologiczna. Ponieważ jedną z nowych i dynamicznie rozwijających się gałęzi weterynaryjnych jest zoofizjoterapia, także tu technicy weterynarii mają swoje pole do popisu. Technik weterynarii może na zlecenie lekarza weterynarii lub zoofizjoterapeuty wykonywać zabiegi fizykoterapeutyczne lub asystować w postępowaniu fizjoterapeutycznym. Do tego celu, niezbędna jest podstawowa wiedza z zakresu zoofizjoterapii.

Na wstępie należy usystematyzować elementarne pojęcia związane z zoofizjoterapią, gdyż często błędnie uznawane są za synonimy takie pojęcia jak rehabilitacja, fizjoterapia i fizykoterapia. Najszerszym terminem jest rehabilitacja, oznacza on powrót (łac. re – znów) sprawności (łac. habilitatio ? zdolny, sprawny) fizycznej, ale też psychicznej, społecznej i zawodowej. Tak naprawdę jest to dziedzina interdyscyplinarna, która do osiągnięcia celu wykorzystuje różne specjalności medyczne (fizjoterapię, chirurgię, psychoterapię, etc.) i pozamedyczne (sport, edukację, technikę). Fizjoterapia (gr. physis ? natura, przyroda oraz gr. therapeia ? opieka, terapia, leczenie) to dział medycyny wykorzystujący różne formy energii zewnętrznej i wewnętrznej oraz reaktywność na te bodźce, co umożliwia odzyskanie i utrzymanie sprawności ruchowej. Głównymi zadaniami fizjoterapii jest przywracanie sprawności, usprawnienie i utrzymanie sprawności, łagodzenie objawów chorobowych, ale także profilaktyka. W fizjoterapii istotne jest prawo Arndta ? Schulza, które mówi że słabe bodźce działają, podtrzymując umiarkowane działają pobudzająco, silne hamująco, a bardzo silne uszkadzająco. Pokazuje to jak ważne jest zrozumienie istoty fizjoterapii, dzięki czemu można dobrać odpowiednią dawkę. Do realizacji swoich zadań, fizjoterapia wykorzystuje fizykoterapię, kinezyterapię i masaż. Masaż to zespół ruchów wykonywanych rękoma terapeuty na tkankach pacjenta, w zaplanowany sposób, mający na celu polepszenie ich funkcji i morfologii. W tym celu wykorzystuje się różne techniki, które wywierają specyficzny wpływ na organizm. Kinezyterapia (gr. kinesis ? ruch, ćwiczenia fizyczne oraz gr. therapeia ? opieka, terapia, leczenie) czyli leczenie ruchem, określana jest również jako gimnastyka lecznicza. Podstawą działania leczniczego są tu ćwiczenia fizyczne, które możemy podzielić na ćwiczenia bierne, czynne i specjalne. Ćwiczenia bierne wykonywane są bez udziału siły pacjenta, a za pomocą rąk terapeuty. Ćwiczenia czynne (aktywne) wykonywane są przez pacjenta, pod kontrolą i ewentualnie z lekką pomocą terapeuty. Ćwiczenia specjalne zawierają elementy ćwiczeń biernych i czynnych oraz wymagają asysty terapeuty. Fizykoterapia wykorzystuje różne formy energii (energia elektromagnetyczna, prąd elektryczny, energia kinetyczna, etc.). Do zabiegów fizykoterapeutycznych zaliczamy: laseroterapię, magnetoterapię, elektroterapię, terapię ultradźwiękami, falę uderzeniową oraz ciepłolecznictwo i zimnolecznictwo. Zabiegi fizykoterapeutyczne mają na celu zazwyczaj działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe (fizjoterapia potrafi skutecznie i w dużym stopniu zmniejszyć odczuwanie bólu, co oprócz poprawy komfortu życia pozwala nierzadko zmniejszyć lub całkowicie wyeliminować preparaty farmakologiczne działające analgetycznie), przeciwobrzękowe, działanie biostymulacyjne, które ma inicjować, potęgować i przyśpieszać regenerację tkanek oraz zwiększenie wydolności i sprawności fizycznej organizmu. Zoofizjoterapia, najkrócej rzecz ujmując, jest w weterynarii odpowiednikiem fizjoterapii. Jest to dość młoda dyscyplina, w Polsce funkcjonuje od ok. kilkunastu lat i w tej chwili ciężko sobie wyobrazić rekonwalescencję pacjenta weterynaryjnego bez wdrożenia postępowania fizjoterapeutycznego. Zoofizjoterapia pomocna jest przede wszystkim u pacjentów ortopedycznych oraz neurologicznych i to zarówno w postępowaniu zachowawczym, jak i pooperacyjnym. Zabiegi fizjoterapeutyczne przeprowadza się również w takich dziedzinach jak stomatologia, dermatologia, kardiologia, w procesie odchudzania, a także jako profilaktyka (np. u psów sportowych). Należy pamiętać o podstawowych przeciwwskazaniach do zabiegów fizjoterapeutycznych, do najczęściej wymienianych są choroby onkologiczne, ciąża, ostre lub ciężkie infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze, elektroniczne implanty oraz gorączka. Przeprowadzając zabiegi fizjoterapeutyczne, zawsze należy upewnić się czy nie występują przeciwwskazania u danego pacjenta.

Postępowanie zoofizjoterapeutyczne powinno stanowić integralną część leczenia weterynaryjnego. Fizjoterapia pozwala skrócić czas leczenia, uzyskać lepszy efekt, a w wielu przypadkach bez odpowiedniego postępowania fizjoterapeutycznego wręcz niemożliwe jest osiągnięcie pełnej sprawności. Najlepszym przykładem tego są pacjenci po różnego rodzaju zabiegach ortopedycznych, gdzie po ?naprawieniu? uszkodzonych tkanek, należy je jeszcze ?uruchomić?. Wyzwanie stanowi opieka pooperacyjna, która uwzględnia również procedury zoofizjoterapeutyczne, w których oprócz ?głównej? pracy zoofizjoterapeuty niezbędne są dość proste, aczkolwiek wymagające wielokrotnego powtarzania w ciągu doby procedury, takie jak ćwiczenia bierne, termoterapia, czy niektóre ćwiczenia wspomagane. W takich przypadkach nieoceniona jest pomoc techników weterynarii, którzy zazwyczaj są przy pacjencie przez całą dobę i są w stanie zapewnić odpowiednią dawkę procedur terapeutycznych. Należy pamiętać, że zarówno technicy weterynarii, zoofizjoterapeuci i lekarze weterynarii tworzą wspólnie zespół weterynaryjny, który ma na celu dobro pacjenta, a praca zespołowa przyniesie efekty, gdy wszyscy będą ze sobą współpracować.

Literatura:

1) G. Montesinos, Fizjoterapia i Rehabilitacja w Weterynarii, Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.

2) B. Bockstahler, D. Levine, D. L. Millis, Fizjoterapia Psów i Kotów Rehabilitacja i Zwalczanie Bólu. Galaktyka, 2016.

3) D. L. Millis, D. Levine, A. R. Taylor, Rehabilitacja Psów. Urban & Partner, 2004.

4) C. M. McGowan, L. Golf, N. Stubbs, Animal Physiotherapy ? Assessment, Treatment and Rehabilitation of Animals, Blackwell Publishing, 2007.

5) J. Robertson, A. Mead, Fizjoterapia i Masaż Psów, Galaktyka, 2017.

6) J. Nowotny, Podstawy Fizjoterapii, (TOM 1 I 2). Kasper, 2004.

7) J. Kiwerski, Rehabilitacja Medyczna, PZWL, 2007.